Kekemelik Nedir?

Kekemelik, ses, hece veya tek heceli sözcük tekrarları, ses uzatmaları ya da bloklarla (konuşmanın duraksaması) karakterize edilen bir akıcı konuşma bozukluğudur.

Kekemelikte:

• Tekrarlar: “e-e-e-ev”, “bu-bu-bu-bluz” gibi aynı ses veya hecenin tekrarı,
• Uzatmalar: “ssssss-su” gibi seslerin uzatılması,
• Bloklar: “o——kul” gibi konuşmanın aniden durması,
• Sözcük Değiştirme: Zorlanacağı sözcüğün yerine başka bir sözcük kullanma gibi durumlar gözlemlenebilir.

Bunların yanı sıra ikincil davranışlar da eşlik edebilir. Örneğin:

• Göz kırpma,
• Baş hareketleri,
• Ayak sallama,
• Yüz kaslarının kasılması gibi hareketler.

Kekemeliğin Sosyal Hayata Etkileri

Kekemelik, bireyin sosyal hayatında da olumsuz sonuçlar doğurabilir. İş veya okul gibi alanlarda kendini ifade etme zorluğu yaşanabilir. Kekeme bireylerde konuşma korkusu ve endişesi gelişebilir. Ayrıca, çevreden gelen olumsuz tepkiler ve zorbalık, bu sorunun daha da artmasına neden olabilir. Ancak, doğru bir destekle kekemelik yönetilebilir ve bu zorluklar minimum seviyeye indirilebilir.

Kekemeliğin Nedenleri

Kekemelik, bilişsel, dilsel ve motor becerileri kapsayan çok boyutlu bir nörogelişimsel bozukluktur.

• Genetik ve Nörofizyolojik Faktörler: Kekemeliğin genetik ve beyinsel mekanizmalarla ilişkili olduğu kabul edilmektedir.
• Çevresel ve Gelişimsel Faktörler: Çocuğun genel gelişimi ve çevresel uyaranlar kekemeliğin ortaya çıkışında etkili olabilir.

Kekemelik Hangi Dönemde Başlar?

Kekemelik her yaşta başlayabilse de genellikle erken çocukluk döneminde görülür.

• Başlangıç: Kekemelik semptomları bazen hafif ve belirsiz başlarken, bazen ani şekilde ortaya çıkabilir.
• Seyir: Semptomlar her bireyde farklılık gösterebilir; kimi zaman artış olmadan sabit bir şekilde ilerlerken, kimi zaman artma veya azalma görülebilir. Bazı çocuklarda ise zamanla semptomlar azalabilir ve kekemelik kendiliğinden kaybolabilir.

Kekemeliğin Kalıcı Olma Riskini Artıran Faktörler

Bazı durumlar kekemeliğin kalıcı olma riskini artırabilir:

1. Erkek cinsiyet.
2. Ailede kekemelik öyküsü.
3. Kekemeliğin erken başlangıç yaşı.
4. Kekemeliğin uzun süredir devam etmesi.
5. Konuşmanın motor becerilerinde gecikme.
6. Dil ve konuşma bozukluklarının varlığı.

Bu faktörler mevcutsa, bir dil ve konuşma terapistine (DKT) başvurulması önemlidir.

Dil ve Konuşma Terapisine Ne Zaman Başvurmalı?

Kekemelik, erken fark edilip müdahale edildiğinde daha kolay yönetilebilen bir durumdur. Çocuğunuzda aşağıdaki belirtileri gözlemliyorsanız bir dil ve konuşma terapistine başvurmanız önemlidir:

1. Ses, Heceler veya Sözcüklerin Tekrar Edilmesi

Çocuğunuz sık sık:

• Sesleri tekrar ediyorsa (örneğin, “b-b-b-ben”),
• Hece tekrarları yapıyorsa (örneğin, “ba-ba-ba-balık”),
• Tek heceli sözcükleri tekrar ediyorsa (örneğin, “ve-ve-ve sonra”) bu durum kekemelik belirtisi olabilir.

2. Ses Uzatmaları

Çocuğunuz bir sesi gereğinden uzun süre çıkarıyorsa (örneğin, “sssssssaat”), bu durum akıcı konuşmanın bozulduğunu gösterebilir.

3. Bloklar (Duraksamalar)

Çocuğunuzun konuşmaya başlamadan önce bir süre sessiz kalması ya da bir kelimenin ortasında aniden durması (örneğin, “o——kul”) sık tekrarlanıyorsa, bu duraksamalar dikkate alınmalıdır.

4. Konuşmada Çaba ve Gerginlik

Çocuğunuz konuşmaya çalışırken:

• Yüz kaslarını kasıyor,
• Nefes almakta zorlanıyor,
• Çaba harcıyormuş gibi görünüyorsa bu durum konuşma sırasında gerginlik yaşadığını gösterir.

5. İkincil Davranışların Gözlemlenmesi

Kekemelikle birlikte aşağıdaki gibi davranışlar fark ediliyorsa durum daha karmaşık hale gelebilir:

• Göz kırpma,
• Baş hareketleri (örneğin, başını sallama),
• Ayak sallama,
• Yüz kaslarının kasılması.

6. Konuşmada Kaçınma veya Sözcük Değiştirme

Çocuğunuz bazı sözcükleri söylemekten kaçınıyor ve yerine başka kelimeler kullanıyorsa, bu durum konuşmaya dair kaygı ve kaçınma davranışını işaret edebilir.

7. Kekemelik Süresinin Uzaması

Kekemelik birkaç hafta içinde geçmiyor ve semptomlar çocuğunuzun hayatında düzenli olarak gözlemleniyorsa, dil ve konuşma terapistine başvurmanız gereklidir.

Başvuruyu Ertelememek Neden Önemlidir?

Erken müdahale, kekemelik belirtilerinin ilerlemesini önlemek ve çocuğunuzun özgüvenini koruması için kritik öneme sahiptir. Kekemelik genellikle erken çocukluk döneminde başlar, ancak bu dönemde uygun bir destek alınmadığında çocuğun sosyal hayatını, akran ilişkilerini ve duygusal durumunu olumsuz etkileyebilir.

Dil ve konuşma terapisti, kapsamlı bir değerlendirme yaparak çocuğunuzun ihtiyaçlarına uygun bir terapi planı oluşturur. Gözlemlenen her semptom ciddi bir problem olduğu anlamına gelmez, ancak değerlendirme ve müdahale için bir uzmanla görüşmek çocuğunuzun sağlıklı bir iletişim becerisi geliştirmesine destek olur.

Unutmayın: Kekemelik her zaman kalıcı değildir, ancak doğru zamanda yapılan müdahaleler, çocuğunuzun kekemelikle başa çıkmasını kolaylaştırır ve özgüvenini korumasını sağlar.

Dil ve Konuşma Terapistinin Değerlendirme Süreci

Bir dil ve konuşma terapisti:

1. Çocuğun dil gelişimi, genel gelişimi ve akran ilişkilerini değerlendirir.
2. Kekemeliğe karşı farkındalığını ve çevrenin bu duruma yaklaşımını inceler.
3. Ebeveynlerin kekemeliğe karşı tavır ve tutumlarını göz önünde bulundurur.

Erken müdahale, kekemelik sürecinin yönetilmesinde kritik bir öneme sahiptir. Bu nedenle, çocuğunuzda kekemelik semptomları fark ettiğinizde bir uzmana başvurmanız gereklidir.

Ebeveynlere Öneriler

Kekemelik sürecinde ebeveynlerin tutumu, çocukların akıcılık becerilerini destekleyebilir:

• Çocuğunuzun sözünü bitirmesine izin verin.
• Konuşması için acele ettirmeyin.
• Göz temasını koruyarak onu can kulağıyla dinleyin.
• Çocuğunuza konuşma süresi tanıyın ve yönlendirme yapmaktan kaçının.
• Çocuğunuzu olduğu gibi kabul ettiğinizi ona hissettirin.

Unutmayın, çocuğunuzun kekelesin ya da kekelemesin, her haliyle sevildiğini bilmesi en büyük motivasyonu olacaktır.

Not: Kekemelik bir dil ve konuşma terapisti ile iş birliği içinde yönetildiğinde, çocukların özgüvenini korumasına ve iletişim becerilerini geliştirmesine yardımcı olunabilir. Erken destek, sürecin daha kolay atlatılmasını sağlar.